UKŁAD KRĄŻENIA jest zamkniętym układem składającym się z serca i naczyń krwionośnych.

SERCE jest narządem niezbędnym do życia. Położone jest w klatce piersiowej, po lewej stronie (sporadycznie po prawej). Serce jest mięśniem o czterech jamach dwóch przedsionkach (prawy i lewy) oddzielonych przegrodą międzyprzedsionkową i dwóch komorach (prawą i lewą) oddzielonych przegrodą międzykomorową.

Pomiędzy przedsionkami a komorami są zastawki przedsionkowo-komorowe lewa dwupłatkowa (mitralna) i prawa trzypłatkowa (trójdzielna). Z serca wychodzą duże naczynia z lewej komory aorta, a z prawej tętnica płucna. Pomiędzy sercem a wychodzącymi naczyniami są trzypłatkowe zastawki aortalna i płucna.

Serce naprzemiennie kurczy się i rozkurcza przesyłając krew, jak bardzo dobra pompa, naczyniami krwionośnymi do wszystkich narządów i komórek naszego ciała rozprowadzając tlen i substancje odżywcze. Naczyniami żylnymi krew wraca do serca. Do prawego przedsionka żyłą główną górną i dolną wpływa krew żylna, odtlenowana (na schemacie kolor niebieski), a do lewego przedsionka wpływa czterema żyłami płucnymi  tętnicza krew utlenowana  w płucach (na schemacie kolor czerwony).   

Schemat serca

1. aorta
2. tętnica płucna (z głównego pnia odchodzi prawa i lewa tętnica płucna - zaznaczona)
3. żyły płucne uchodzące do lewego przedsionka (zwykle dwie prawe i dwie lewe - zaznaczone)
4. lewy przedsionek
5. lewa komora serca
6. prawy przedsionek z uchodzącymi do niego głównymi żyłami górną i dolną
7. prawa komora serca

UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA

Serce pobudzane jest do skurczu własnym impulsem elektrycznym powstającym i przewodzonym w wyspecjalizowanych komórkach. Komórki te tworzą tzw. układ przewodzący serca.

Schemat układu prze¬wodzącego serca

1. węzeł zatokowo-przedsionkowy (zatokowy)
2. węzeł przedsionkowo-komorowy
3. pęczek przedsionkowo-komorowy (pęczek Hisa)
4. prawa odnoga pęczka Hisa
5. lewa odnoga pęczka Hisa
6. włókna Purkinjego

Układ prze­wodzący serca zapewnia prawidłowe wytwarzanie pobudzeń i ich przewodzenie powodując niemal synchroniczny skurcz przedsionków, a następnie komór serca. Układ ten to dwa węzły: zatokowo-przedsionkowy (zwany częściej zatokowym) i przed­sion­ko­wo-komorowy oraz w łączące je szlaki przewodzące: międzywęzłowe przedsionko­we, pęczek przed­sionko­wo-komorowy zwany pęczkiem Hisa dzielący się na prawą i le­­wą odnogę z wiązkami oraz obwodowa sieć włókien Purkinjego.

Węzeł zatokowo-przedsionkowy znajduje sie przy ujściu żyły głównej górnej do prawego przedsionka.  Węzeł ten ma własny automatyzm to znaczy, że spontanicznie wytwarza pobudzające serce impulsy elektryczne, jest nadrzędnym rozrusznikiem serca. Prawidłowo częstotliwość rytmu serca jest uwarunkowana częstotliwością wytwarzanych pobudzeń w węźle zatokowym.       

Przewodzenie międzywęzłowe impulsu z węzła zatokowo-przed­sion­kowego do  węzła przedsionkowo-komorowym odbywa się uprzywilejowanymi drogami w ścianie przedsionka i przegrody międzyprzedsionkowej.

Węzeł przedsionkowo-komorowy zajmuje centralną pozycję w sercu, jest umiejscowiony w dole prawego przedsionka przy przegrodzie międzyprzedsionkowej (wyznacza wierzchołek tzw. trójkąta Kocha) jego rolą jest regulowanie przewodzenia. Ma również komórki obdarzone automatyzmem, które mogą awaryjnie (przy nieprawidłowej, zbyt wolnej pracy węzła zatokowego) uaktywnić się.

Z węzła przedsionkowo-komorowego pobudzenia rozchodzą się dalej do komór częścią przenikającą pęczkiem przedsionkowo-komorowym tzw. pęczkiem Hisa. Pęczek Hisa dzieli się na prawą i lewą odnogę schodzące do dołu po obu stronach przegrody międzykomorowej i dalej rozgałęziają się tworząc komorową część układu prze­wodzącego. Najbardziej obwodowo położone są tzw. ko­mó­r­ki Purki­nje­go. Impuls docierający do włókien mięśni komór powoduje ich skurcz i wyrzut krwi do aorty i tętnicy płucnej.

Prawidłowo działający układ przewodzący zapewnia dziecku odpowiedni dla potrzeb rytm serca i sekwencję skurczu przedsionków i komór.

Autor: Prof. dr hab. n. med. Katarzyna Bieganowska